“Vrouwen, Licht en Vrijheid” - Portret van fotografe Annelies Damen
- Webredactie
- 14 apr
- 5 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 8 uur geleden
Afl. 3 Serie "Kunst in Focus" t.g.v. 10 jaar Art Fund Nyenrode
Een gesprek over inspiratie, culturele verbondenheid, ondernemerschap en het verlangen naar Lamu.
Terug op Nyenrode – met een verhaal dat verder reikt dan fotografie
Op woensdagochtend 9 april sprak ik via een videocall met Annelies Damen. Tien jaar geleden vierde zij haar jubileum als kunstfotograaf met een indrukwekkende solotentoonstelling op haar alma mater, getiteld “Women of the World – Cultural Diversity.” Haar terugkeer naar de campus, waar zij ooit zelf studeerde, voelde destijds als een thuiskomst. “De reacties van alumni waren hartverwarmend,” blikt ze terug. “Het was bijzonder om mijn werk te mogen tonen op een plek die zo’n rol in mijn ontwikkeling heeft gespeeld.”
Toch was haar expositie op Nyenrode, zoals ze zelf nuchter aangeeft, geen standaardtentoonstelling. Het was een persoonlijk statement, een artistiek eerbetoon aan vrouwen wereldwijd, vooral die uit Afrika. “Zij zijn de reden dat ik fotograaf ben geworden,” vertelt ze met overtuiging. “Ik had altijd al een camera in mijn hand, maar tijdens een lange reis door Afrika viel alles op zijn plaats.”
De reis die alles veranderde
In haar twintiger jaren besloot Annelies samen met haar toenmalige partner een jaar lang door Afrika te reizen — van Marokko tot Kaapstad. Gewapend met een professionele camera en een diepe nieuwsgierigheid, legde ze onderweg vrouwen vast in hun dagelijkse leven. “Ze runnen het gezin, het dorp, en soms ook de economie,” vertelt ze. “Die vrouwen stralen kracht, waardigheid en schoonheid uit, ondanks vaak moeilijke omstandigheden. Ze kijken niet naar zichzelf als slachtoffer, maar als dragers van het leven.”
Het werd niet alleen de geboorte van een fotografisch oeuvre, maar ook van een levenshouding. “Ik besloot tijdens die reis dat ik nooit voor een baas wilde werken. Ik wilde mijn eigen koers varen.”
Van Amsterdam naar de wereld – autonoom en gepassioneerd
Na haar terugkeer van haar grote Afrikareis besloot Annelies zich serieus te verdiepen in fotografie. Ze schreef zich in aan de Fotoacademie in Amsterdam en volgde daar een professionele opleiding. Eerder had ze als ondernemer al een eigen bedrijf in Spanje opgebouwd. “Die combinatie van creativiteit en zakelijkheid past bij me. Ik wil mijn eigen thema’s kunnen kiezen, mijn eigen tempo bepalen.”
Hoewel ze af en toe in opdracht werkt — bijvoorbeeld voor maatschappelijke projecten zoals Dance4Life of initiatieven rond vrouwenemancipatie — ligt haar hart bij de autonome kunst. “Ik moet me verbonden voelen met het onderwerp. Alleen dan werkt het.”
‘Women of the World’ – een uitzonderlijke expositie
De tentoonstelling op Nyenrode toonde meer dan dertig werken uit verschillende reeksen. Allemaal portretten van vrouwen, maar nooit clichématig. “Ik zoek geen modellen in de klassieke zin,” legt Annelies uit. “Ik leer vrouwen eerst kennen. Dat begint vaak met een kop thee en een goed gesprek. Daarna ontstaat er iets moois, iets echts.”In de catalogus die destijds verscheen, werd haar werk omschreven als “spraakmakend en gelaagd, verre van wanddecoratie.” Een typering waar ze zich goed in kan vinden. “Mijn fotografie is subtiel geënsceneerd, met aandacht voor sfeer, licht en symboliek. Maar de vrouwen zijn altijd zichzelf. Sterk, trots en met een open blik.”
Ze benadrukt het verschil met de stereotype ‘power woman’ uit het Westen: “Ik fotografeer vrouwen met meerdere lagen. Niet alleen de buitenkant, maar ook hun context, geschiedenis en emotionele draagkracht.”
Inspiratie uit de groten – en uit het alledaagse
Annelies Damen noemt Erwin Olaf als een van haar grootste inspiratiebronnen. “Ik heb hem goed leren kennen. Zijn werk, zijn visie, zijn perfectionisme — dat heeft diepe indruk gemaakt.” Maar ook de intieme portretten van Annie Leibovitz en het culturele erfgoedwerk van Jimmy Nelson, die drie jaar lang inheemse volkeren fotografeerde voor Before They Pass Away, inspireren haar. “Ik kan nog steeds verdwalen in dat boek.”Daarnaast koestert ze haar bewondering voor zwart-witlegendes als Edward Weston en Lee Miller, wier werk tijdens de Tweede Wereldoorlog een visuele stem gaf aan de menselijke ervaring.
Longing for Lamu – een nieuw fotografisch hoofdstuk
Momenteel werkt Damen aan een nieuw groots project: een koffietafelboek met de titel “Longing for Lamu.” Het eiland Lamu, gelegen voor de kust van Kenia, vormt het decor voor een poëtische ode aan de vrouwen die er wonen. “Het is een magische plek, met een unieke sfeer. Rustig, licht, bijna tijdloos.” De aanpak blijft zoals altijd persoonlijk. “De vrouwen met wie ik werk
ontmoet ik meestal via vriendinnen of kennissen. We praten, ik laat ze mijn werk zien, en dan ontstaat er vanzelf een klik. Ze zijn niet professioneel, maar juist dat maakt het authentiek.”
Twee werelden, één missie
Naast haar kunstenaarschap is Annelies Damen commissaris bij Damen Shipyards, het familiebedrijf dat wereldwijd schepen bouwt en opereert in een complex geopolitiek speelveld. “Zeker sinds de oorlog in Oekraïne is het druk, veel reizen, veel overleg. Maar de combinatie met mijn fotografie is juist waardevol.”Wat vaak minder bekend is, maar diep van betekenis, is dat Annelies kort na het uitbreken van de oorlog de stichting Damen Helpt oprichtte. Deze interne hulporganisatie werd opgezet om de 214 Oekraïense families te ondersteunen die werkzaam zijn op de Damen-werf in Mikolajiv. “De betrokkenheid van het bedrijf is groot, maar ook op menselijk vlak wilden we er zijn voor onze mensen.”
Verbeelding als motor van vernieuwing
Die combinatie van zakelijk inzicht en creatieve expressie is iets waar ze ook Nyenrode graag toe zou willen oproepen. “Creativiteit moet een plek krijgen in het curriculum. Niet alleen als vaardigheid, maar als vorm van zelfontdekking. Studenten hebben het recht om hun creatieve kant te leren kennen, in welke vorm dan ook.”In die oproep klinkt ook de geest door van Willem de Kooning, de Nederlandse schilder die ooit zei: “Om hetzelfde te blijven, moet je jezelf voortdurend veranderen.” Precies dáárom is creativiteit van wezenlijk belang — niet alleen in de kunsten, maar juist ook in het bedrijfsleven. Ondernemingen die zich niet voortdurend opnieuw durven uitvinden, raken achterop. Dat geldt ook voor toekomstige leiders. “Juist aan een business-universiteit als Nyenrode zou ruimte moeten zijn om het creatieve denken te stimuleren,” stelt Damen. “Omdat innovatie niet ontstaat uit herhaling, maar uit verbeelding.”
De belofte van een vervolg
Het gesprek eindigt met een warme toezegging. “Ik zou het heel leuk vinden om terug te keren naar Nyenrode voor een lezing of masterclass. En natuurlijk om straks Longing for Lamu te presenteren.”Annelies Damen is een vrouw die haar beelden niet alleen maakt met licht, maar ook met levenservaring, overtuiging en betrokkenheid. Een kunstenaar die de wereld ziet zoals die is — en zoals die zou kunnen zijn.
Meer weten over Annelies Damen?
Bekijk haar werk op www.anneliesdamen.nl
Binnenkort: Longing for Lamu – een eerbetoon in woord en beeld
